Op 9 november is het precies dertig jaar geleden, dat duizenden Oost-Berlijners de grensposten aan de Berlijnse Muur overspoelden. Een historisch moment dat niemand had zien aankomen. Gids Niels fietste naar de Bösebrücke aan de Bornholmer Straße, waar het allemaal begon.
Foutje, bedankt!
Was woordvoerder Günter Schabowski die dag beter voorbereid geweest, wie weet hoe de geschiedenis dan was verlopen. Toen hem tijdens een persconferentie werd gevraagd wanneer de nieuwe reiswet in werking zou treden, bladerde hij zenuwachtig door zijn papieren. Had hij simpelweg geantwoord met “morgen”, dan was iedereen rustig gaan slapen - en was Berlijn een van haar finest hours misgelopen.
In plaats daarvan stamelde hij de historische woorden:
“Voor zover ik weet... is dat meteen, per direct.”
Zonder het te beseffen, had hij daarmee de val van de Berlijnse Muur aangekondigd.
Fake news
Kort na Schabowski’s verspreking meldden westerse nieuwsuitzendingen ten onrechte dat de grens al was geopend. Binnen de kortste keren stroomden mensen toe naar de grensposten om met eigen ogen te zien of het waar was.
De wachtpost aan de Bornholmer Straße, waar de grootste menigte zich verzamelde, werd overspoeld. De grenswachten wisten van niets. Harald Jäger, de officier van dienst, stond voor een onmogelijke keuze: de grens met geweld gesloten houden of op eigen gezag de poorten openen.
Om 23.30 uur nam hij het besluit. Binnen een uur staken meer dan 20.000 Oost-Berlijners de Bösebrücke over naar het Westen - onder hen een nog onbekende natuurkundige, Angela Merkel, die om de hoek woonde in de Schönhauser Allee.
Bliksembezoek aan West-Berlijn
De Bornholmer Straße is voor mij niet zomaar een plek. Vijftien jaar na de val van de Muur kwam ik er als Erasmusstudent te wonen, in een studentenhuis met een Mitbewohner die aan de oostkant was opgegroeid. Aan de keukentafel fantaseerden we vaak over hoe de wereld eruit zou hebben gezien als de Muur er nog had gestaan. Zouden we elkaar dan ook ooit ergens hebben ontmoet?
In de flat ernaast woonde een ouder echtpaar. Op een dag vroeg ik de buurman hoe hij die historische avond had beleefd. Hij vertelde dat hij en zijn vrouw spontaan naar West-Berlijn waren gereden om zijn broer op te zoeken - iemand die hij in 28 jaar nauwelijks had gezien.
Na het late journaal twijfelden ze geen moment: ze wilden naar de andere kant. Voor het geval het een groot misverstand zou blijken, wilden ze het in elk geval één keer meemaken.
Zijn broer in West-Berlijn wist nog van niks en bleek stomverbaasd toen ze plotseling voor de deur stonden - misschien dacht hij dat ze bij hem wilden intrekken? Na de eerste schrik dronken ze een colaatje, praatten wat bij en keerden daarna weer huiswaarts. Een paar uur later ging in Oost-Berlijn gewoon de wekker.
Tips voor een bezoek aan de Bösebrücke
Er is nóg een reden om de Bornholmer Straße te bezoeken: de prachtige sierkersen die elk voorjaar het voormalige grensgebied in volle bloei zetten. De bomen waren een Japans geschenk ter gelegenheid van de Duitse hereniging. Ze staan onder de Bösebrücke, direct aan het fietspad van de Berliner Mauerweg, en vormen een geliefd fotomotief.
Op de Platz des 9. November vind je een kleine openluchttentoonstelling over de val van de Muur. Plaquettes in de grond tonen een tijdlijn van die avond, met wat er op elk moment gebeurde. Ook staat er nog een stukje van de zogenaamde Hinterlandmauer, de tweede muur die Oost-Duitsers moest tegenhouden voordat ze de grens bereikten.
Aan de overkant van de straat, waar vroeger grenswachten met spiegels onder auto’s keken en koffers doorzochten, staat nu een Lidl. Alsof het altijd al de gewoonste plek van de wereld is geweest.
Niels
Zin in nog meer Berlijnse Muurverhalen? Deel 1, 3 en een video vind je hier.
