In deel 1 van dit portret van mijn wijk Lichtenberg liet ik jullie de Victoriastadt zien en kwamen we langs de kunstenaarsgemeenschap BLO. In deel 2 bekijken we nog meer verrassende plekken in Lichtenberg.
Rummelsburger Bucht
Een oase, een stukje natuur midden in de stad, noem het hoe je het noemen wilt. De Rummelsburger Bucht is niet alleen geliefd bij de Lichtenbergers, maar ook bij toeristen en ligt op slechts een steenworp afstand van het bruisende Friedrichshain. Het maakt niet uit of de baai, het schiereiland Stralau of het Treptower Park, dat slechts één S-Bahn-station verderop te vinden is: zoveel groen!
In de zomer is dit een plek om te zeilen, kajakken, roeien en picknicken aan de waterkant. En in de winter kun je hier met een beetje geluk zelfs de schaatsen onderbinden!
De Bucht heeft bovendien een bijzondere inwoner teruggekregen: de bever. Al enkele jaren worden ze hier weer gespot – een teken dat de natuur in de stad terrein herwint. Dat juist deze gevoelige dieren zijn teruggekeerd, is een goed teken: het water is schoon genoeg. En dat is opmerkelijk als je bedenkt dat in de industriële tijd het afvalwater van de omringende fabrieken rechtstreeks in de baai werd geloosd.
Wonen in een voormalige gevangenis
Langs het water fietsen we langs een woonwijk met opvallende historische gebouwen te midden van de moderne nieuwbouw. Het gemeentelijk werkhuis van Rummelsburg, later een gevangenis, werd aan het einde van de 19e eeuw gebouwd. In het Derde Rijk werden hier "asocialen" opgesloten, nazi-jargon voor een bont gezelschap van werkweigeraars, daklozen, verslaafden en woonwagenbewoners.
Na de Tweede Wereldoorlog kwam de Oost-Duitse Volkspolizei die het gebruikte voor 900 mannelijke gevangenen. Onder hen waren niet alleen criminelen, maar ook talloze mensen die simpelweg het land wilden verlaten en daarvoor werden veroordeeld.
Na de hereniging in 1990 werd de gevangenis gesloten. Jaren van leegstand volgden, tot de gebouwen in 2007 werden omgebouwd tot 150 appartementen, onder de slogan “Leven in de geschiedenis”.
“Leven in de gevangenis” was misschien eerlijker geweest, maar ach, geef die projectontwikkelaar eens ongelijk.
Aan het einde van de wijk ligt een klein haventje waar je een vlot of een bootje kunt huren.
Plattenbau
De allereerste prefabwoonwijk van Duitsland is anders dan je misschien zou verwachten geen hoogbouw- maar een laagbouwwijk. De 138 eengezinswoningen in de Splanemannstraße en Friedenhorster Straße waren een experiment om snel en goedkoop huizen te bouwen voor soldaten en overlevenden van de Eerste Wereldoorlog.
Architect en stedenbouwkundige Martin Wagner ontwierp het project in 1926 en het moet gezegd: zo kleinschalig en knus is plattenbau sindsdien zelden meer geweest.
Later, in de DDR-tijd, begon de prefab-bouwwijze aan een ware zegetocht in Berlijn en ver daarbuiten. Hoogbouw zover het oog reikt. Het stadsdeel Fennpfuhl, ten noorden van Rummelsburg, is daar een goed voorbeeld van. Hier werd begin jaren zestig de eerste flat van het type P2 gebouwd – inmiddels een monument. Dit werd een van de meest toegepaste woningtypen in de DDR.
Vanaf de Plattenbau-wijken fietsen we via station Lichtenberg verder, richting nóg meer groen.
Groene Hart
Midden in Lichtenberg is in de afgelopen jaren het grootschalige Landschapspark Herzberge ontstaan, een biotoop van ruim 100 hectare. Tot voor kort was het gebied een verwilderde vlakte met leegstaande gebouwen, afval en slagbomen. Inmiddels grazen hier tachtig schapen op open weiden, en verder hebben knoflookpadden en haviken het gebied ontdekt. En ik nu dus ook.
Zelf woon ik met mijn familie in een mooi gerestaureerd oud huurpand, in het groen, midden tussen de flatgebouwen met uitzicht op de voormalige Stasi-centrale.
Maar dat is nou precies Lichtenberg. Plattenbau, historie, industrie, groen en water, modern, stads, dorps en nog een zucht DDR. Hoezo, niet interessant?
John
