Weißensee. Huh. Daar is toch de alternatieve Elfstedentocht? Klopt, maar die vindt in Oostenrijk plaats.
Het Berlijnse Weißensee is iets heel anders: een zomers toevluchtsoord, vooral voor Berlijners zelf. Op warme dagen is het dringen op de schaduwrijke oeverpromenade en de grasveldjes langs het water. Wie liever zand onder de voeten voelt, kan terecht in het Strandbad Weißensee. En dat alles op nog geen twintig minuten fietsen van Alexanderplatz.
Nuchter stadsdorp
Het verder vrij ongerepte Weißensee, in voormalig Oost-Berlijn, was oorspronkelijk een dorp. Hoewel het al ruim een eeuw deel uitmaakt van de grote stad, heeft het dorpskarakter nooit helemaal plaatsgemaakt voor stedelijkheid. Naar Berlijnse maatstaven zijn de huizen kleiner, de straten rustiger en groener.
De wijk is de laatste jaren populair geworden onder jonge gezinnen. Zelf woon ik er pas twee jaar, in het wooncomplex Holländerhof, toepasselijk in Nederlandse stijl gebouwd. Cijfers laten zien dat onder mijn buurtgenoten inmiddels evenveel nieuwkomers als oorspronkelijke bewoners zijn.
Toch zijn het, naar mijn gevoel, de soms wat knorrige oer-Berlijners die nog steeds de toon zetten: de vele kleine winkeliers op de Berliner Allee, de toegegeven niet al te fraaie winkelstraat van het stadsdeel, en de mix van ambachtslieden, autosleutelaars en kunstenaars die zich in de oude industriegebouwen en binnenplaatsen hebben genesteld.
Joodse begraafplaats
Hoewel de meeste toeristen Weißensee links laten liggen, valt er veel te zien en te ontdekken. De grootste verrassing – hoe vreemd dat ook klinkt – is de joodse begraafplaats. Sinds 1880 vormt deze verwilderde, stille oase een tijdloze plek, die op wonderlijke wijze de verschrikkingen van de twintigste eeuw heeft doorstaan.
Tijdens de nazi-periode bleef de begraafplaats tot het einde toe onder joods bestuur. Enkele joden hielden zich hier zelfs schuil voor de Gestapo, tussen de grafstenen en mausolea.
Klein-Hollywood
De meeste mensen kennen Weißensee tegenwoordig als een rustige, wat dromerige wijk. Toch was dit gebied in de jaren twintig van de vorige eeuw het bruisende hart van de Duitse en zelfs Europese filmindustrie.
De allereerste horrorfilm, Das Cabinet des Dr. Caligari, werd hier in het toenmalige “Klein-Hollywood” opgenomen, en Marlene Dietrich zette er haar eerste stappen in de filmwereld, nog in de tijd van de stomme film. Naast de filmstudio’s wemelde het destijds van de bioscopen. De laatste overgeblevenen zijn Kino Toni en Stummfilmkino Delphi.
Uit dezelfde periode stammen ook de modernistische wooncomplexen van Bruno Taut aan de Trierer Straße en de Buschallee, twee prachtige voorbeelden van vroege Berlijnse Bauhaus-architectuur.
Weissensee de serie
Recente bekendheid dankt de wijk aan de televisieserie Weißensee, over twee families in de DDR-tijd – in Nederland te zien op Netflix. De serie schetst een indringend beeld van het leven in een politiestaat, en veel scènes zijn daadwerkelijk opgenomen op locaties in de wijk.
De villa van de Stasi-familie Kupfer staat overigens niet hier, maar in Potsdam. En of het in Weißensee werkelijk wemelde van Stasi-officieren, zoals de serie suggereert? Dat is misschien iets voor een volgend verhaal.
Niels
