Op 9 november is het precies dertig jaar geleden, dat duizenden Oost-Berlijners de grensposten aan de Berlijnse Muur overspoelden. Een historisch moment dat niemand zag aankomen. Gids Niels fietste naar de Bösebrücke aan de Bornholmer Straße waar het allemaal begon.
Foutje, bedankt!
Was woordvoerder Günter Schabowski die dag beter voorbereid geweest, wie weet hoe het dan was afgelopen? Had hij de vraag van een journalist, wanneer de nieuwe reiswet in werking zou treden, met "morgen" beantwoord, en iedereen was rustig gaan slapen, was Berlijn een van haar finest hours misgelopen. In plaats daarvan stamelde hij de historische woorden: „voor zover ik weet … is dat meteen, per direct.“ Zonder het te beseffen, had hij de val van de Berlijnse Muur aangekondigd.
Fake news
Kort na de verspreking werd in westerse nieuwsuitzendingen ten onrechte gemeld dat de grens al geopend was. Als gevolg kwamen hordes mensen op de wachtposten af om met eigen ogen te zien of het nieuws klopte.
De grenswachten aan de Bornholmer Straße, waar de grootste menigte zich verzamelde, waren compleet overweldigd. Niemand had hen iets verteld. Harald Jäger, ter plaatse de hoogste in rang, stond voor een moeilijk dilemma: de grens koste wat het kost gesloten houden en mogelijk geweld op de koop toe nemen of de poort naar het Westen openen zonder bevel.
Om 23.30 uur viel het verlossende woord. Binnen een uur staken meer dan twintigduizend Oost-Berlijners de Bösebrücke over naar West-Berlijn, onder wie een onopvallende natuurkundige, een zekere Angela Merkel, die om de hoek woonde in de Schönhauser Allee.
Bliksembezoek aan West-Berlijn
De andere reden die de Bornholmer Straße voor mij speciaal maakt is een persoonlijke: ruim vijftien jaar na de val van de Muur kwam ik er als Erasmus-student te wonen, in een studentenhuis samen met een Mitbewohner die opgroeide aan de oostkant. Aan de keukentafel fantaseerden we over hoe de wereld eruit zou hebben gezien als de Muur nog overeind had gestaan. Zouden we elkaar toch niet ergens hebben ontmoet?
In de flat ernaast woonde een ouder echtpaar. Op een dag vroeg vroeg ik de buurman hoe hij dat historische moment had beleefd, waarop hij vertelde dat ze spontaan naar West-Berlijn waren gereden om zijn broer op te zoeken, hoewel ze elkaar al 28 jaar nauwelijks hadden gezien of gesproken. Maar die avond, na het zien van het late nieuws, was er geen twijfel. Ze wilden naar de andere kant van de stad. Ten minste één keer wilden ze het meemaken, mocht het toch een groot misverstand blijken te zijn.
De broer in West-Berlijn wist echter nog van niets en was nogal overdonderd toen hij plotseling zijn broer en schoonzus op de stoep zag staan – misschien dacht hij dat ze bij hem wilden intrekken? Na de eerste schrik dronken ze een colaatje en kletsten wat tot het tijd werd om weer huiswaarts te keren. Een paar uur later ging in Oost-Berlijn gewoon de wekker.
Tips voor een bezoek aan de Bösebrücke
Nog een goede reden om de Bornholmer Straße te bezoeken zijn de prachtige sierkersen die elk voorjaar voor korte tijd het voormalige grensgebied in volle bloei zetten. De bomen waren een Japans cadeau ter gelegenheid van de Duitse hereniging. Ze staan onder de Bösebrücke direct aan het fietspad van de Berliner Mauerweg en zijn een geliefd fotomotief.
Op de Platz des 9. November is er naast een overgebleven stukje Hinterlandmauer (de tweede muur om de Oost-Duitsers van de grens weg te houden) een kleine openluchttentoonstelling over de val van de Berlijnse Muur. De plaquettes in de grond, die een tijdas vormen, geven een exacte indruk van wat er op welk tijdstip op deze gedenkwaardige dag is gebeurd.
Aan de andere kant van de weg, waar grenswachten vroeger met spiegels onder auto's keken en in kofferbakken zochten naar iets wat verboden was, staat nu een Lidl. Alsof het de gewoonste plek van de wereld is.
Niels
Zin in nog meer Berlijnse Muurverhalen? Deel 1, 3 en een video vind je hier.
