Het blijft fascineren, een land dat ruim 40 jaar bestond, en nu alweer ruim 28 jaar van de landkaart verdwenen is: de DDR, oftewel de Deutsche Demokratische Republik. Op veel plekken in het oosten van Berlijn zijn nog altijd overblijfselen van de ´socialistische heilstaat´ te zien. Vandaag aandacht voor het Ernst Thälmann-park en het aangrenzende Zeiss-planetarium.
Huh, wie was dat, Ernst-Thälmann? Wie met deze vraag bij een Ossi aankomt, is meteen unten durch: in elk Oost-Duits dorp was- en meestal: is- een Ernst-Thälmann-Straße te vinden. Ook veel scholen en bedrijven werden naar deze onverzettelijke man vernoemd. De reden: Ernst Thälmann was lange tijd voorzitter van de KPD, de Duitse communistische partij. Hij werd kort voor het einde van de Tweede Wereldoorlog vermoord, waarschijnlijk op persoonlijk bevel van Adolf Hitler. Een perfecte held voor de DDR dus, deze communist die in 1886 in Hamburg geboren werd en uiteindelijk in concentratiekamp Buchenwald vermoord werd.
Vroeger gasfabriek, nu woonwijk
Op de plek waar vroeger een gasfabriek stond, stampte de DDR in de jaren tachtig in Prenzlauer Berg binnen tweeenhalf jaar een hele woonwijk voor 4.000 mensen uit de grond, die naar Ernst Thälmann werd vernoemd. Deze wijk, die inmiddels onder monumentenzorg valt, geldt als een klassiek voorbeeld van laat-socialistische stedenbouw. Je hoeft het niet mooi te vinden, maar het mag wel. De DDR-modelwijk bestaat uit rechttoe-rechtaan flatgebouwen van 8 tot 18 verdiepingen, met oorspronkelijk een zwembad, een school, een kinderdagverblijf, ruimtes voor kunstenaars en veel groene, openbare ruimte. De wijk werd op 15 april 1986, de honderste geboortedag van Ernst Thälmann, door SED-voorzitter Erich Honecker geopend. Nog altijd geldt de wijk als praktisch, quadratisch, gut, en daarom wonen veel mensen hier graag. De huren zijn betaalbaar, de wijk ligt centraal, en in de zomer kun je op de zonneweides tussen de flatgebouwen ontspannen.
Jongeren hangen graag rond bij het gigantische beeld van Ernst Thälmann (dus niet verwisselen met Lenin!) aan de rand van de wijk langs de Greifswalder Straße. Onder het toeziend oog van de communist met de gebalde vuist kun je hier goed skaten, grafitti spuiten of bier drinken. Oorspronkelijk stonden links en rechts van het beeld grote uit steen gehouwen blokken met daarop socialistische teksten, maar die moesten na de val van de Muur weg. Voor echte liefhebbers zijn de stenen blokken nog wel te zien, in de Zitadelle in Spandau, in het uiterste westen van de stad, waar ze deel uitmaken van een tentoonstelling over `verdwenen kunst` uit Berlijn.
Het Zeiss-planetarium
Aan de noordrand van de wijk bevindt zich nóg een spectaculair gebouw uit DDR-tijden: het Zeiss-planetarium, dat in 1987 eveneens door partijvoorzitter Honecker werd geopend. Het ufo-achtige, koepelvormige gebouw met zinken dak was op het moment van opening één van de grootste en modernste planetaria ter wereld. In de loop der jaren verviel het gebouw, maar na een uitgebreide renovatie is het planetarium onlangs weer heropend en kunnen bezoekers weer van de meer dan 9.000 nagebootste sterren in de koepelzaal genieten. De leiding van het planetarium heeft erop gelet, dat zo veel mogelijk van het oorspronkelijke interieur behouden bleef, zoals het Cubaanse marmer in de ontvangsthal, en de nog nooit (!) gebruikte vertalerscabines.
Wil je het Ernst-Thälmann-park en het Zeiss-planetarium op de fiets zien? Dat kan, vraag ons om je er langs te leiden!
Jeroen Kuiper
