Berlijnse buurten (3) - Friedrichshain

"Zwischen Pennern, Gesocks, Urberlinern, Dealern, Punks, Hausbesetzern, Yuppies, Zugezogenen, Zivis und Sprühern." Ikarus

"Tussen landlopers, gespuis, oerberlijners, dealers, punks, krakers, yuppen, nieuwkomelingen, undercover agenten en graffitikunstenaars." Ikarus

 

Dat is Friedrichshain. Op een huismuur gesprayed door Ikarus, een Berlijnse graffitikunstenaar die bij de graffitigang Berlin Kidz hoort. Treffend verwoord zou ik zeggen, want door deze mengeling aan mensen ontstaat en leeft de buurt waarin ik woon. Bekende plekken zoals de East Side Gallery, de Berghain (een van de beroemdste technoclubs ter wereld), het RAW-terrein en de Boxhagener Platz kan ik onderhand op een andere manier zien en waarderen. Zij hebben allemaal een bijzondere sfeer als je oog hebt voor de details die de geschiedenis hier heeft achtergelaten en voor het nieuwe leven dat erin wordt geblazen. Het RAW-terrein (ReichsbahnAusbesserungWerk), een verlaten treinremise uit de Gründerzeitperiode, is een plek geworden met kleine cafeetjes, een skatehal, een klimtoren, kunstenaarsateliers en een concertzaal. Bovendien worden ongeveer alle muren die nog overeind staan door graffitikunstenaars steeds weer fantasievol beschilderd of beplakt.

 

Friedrichshain-Noord

Een paar straten van de Boxhagener Platz vandaan bevinden zich de Frankfurter Allee en de Karl-Marx-Allee die mij met haar socialistische architectuur nog steeds weet te imponeren. Met zicht op de grote balkons van de appartementen en de televisietoren aan het einde waan ik me gemakkelijk terug in de tijd van de parades met wapperende communistische vlaggetjes en Erich Honecker met zijn zware montuurbril. De Frankfurter Allee is een scheiding tussen het bekende zuidelijke deel van Friedrichshain en het minder bekende noordelijke gedeelte, waar hooguit een paar toeristen verdwalen maar verder vooral buurtbewoners op pad zijn.

Hoe langer ik hier woon hoe meer ik mij ook voor "Friedrichshain-Noord" ben gaan interesseren. De rust in dit gedeelte van de buurt valt op, bijvoorbeeld in de Bänschstrasse: een brede laan voor voetgangers met veel groen en overal bankjes om even te relaxen. Aan het einde torent de rode bakstenen Samariterkirche vredig boven alles uit.

Blues für Ost-Berlin

Toch hoort bij Friedrichshain ook een verhaal van protest en verzet. De Samariterkirche was in de DDR-periode een bekende oppositieplek van dissidenten, bijvoorbeeld ook tijdens de Friedliche Revolution van 1989/90. En eigenlijk werden hier al vanaf 1979 protestgodsdiensten met punk-, rock- en bluesmuziek georganiseerd. Aanvoerders waren de dominee Rainer Eppelman en de bluesmuzikant Günther "Holly" Holwas. Hun concerten, de zogenaamde Bluesmessen, ontwikkelden zich tot een bijzondere vorm van verzet voor de jeugd tegen het communistisch regime. Ze waren berucht en beroemd in heel de DDR. In de buurt van de Bänschstrasse bevindt zich in de Galiläakirche het Jugendwiderstandsmuseum, wat uitvoerig ingaat op deze geschiedenis. Ook vandaag de dag zijn spandoeken met politieke leuzen niet weg te denken uit de straten rondom beide kerken; punk zijn is normaal en ongemakkelijke vragen stellen sowieso.

Deze buurt in voormalig Oost-Berlijn vertelt een heftige geschiedenis maar straalt ook een kalmte uit die uitnodigt om er een tijdje te verwijlen. Hier en daar zijn wat boetiekjes en kleine koffietentjes, maar niets dat schreeuwt om aandacht. Direct om de hoek is er een prachtige speelplaats voor kinderen. Een enorme houten draak komt je tegemoet. Wie durft kan over zijn tong de zandbak in glijden.

 

Voormalige vee- en slachthallen

Niet ver hier vandaan bevindt zich aan de Eldenaerstrasse het Blankensteinpark met overblijfselen van het Zentralvieh- und Schlachthof, wat hier eind 19e eeuw opgebouwd werd. Het geraamte van de Hammelauktionshalle, ofwel veilinghal voor schapen, herinnert aan deze tijd. De slachthallen reikten tot aan de Landsberger Allee en speelden ook in DDR-tijden een centrale rol, hier werd het VEB Fleischkombinat Berlin genoemd, een zogenaamd Volkseigener Betrieb. Vandaag de dag kunnen we ons niet meer voorstellen dat dit zomaar midden in de stad gebeurt. Stukje bij beetje neemt dit historische complex nieuwe vormen aan. De vrije ruimtes die zijn ontstaan worden nu gebruikt als parkjes met een bijzondere urbane sfeer. De overgebleven rode bakstenen gebouwen worden gerenoveerd en tot sjieke kantoorpanden, woningen en kinderdagverblijven omgetoverd.

Het Velodrom

Als je zin hebt in een staaltje communistisch-futuristische architectuur: direct aan de Landsberger Allee bevindt zich het Velodrom. In 1950 werd hier eerst de Werner-Seelenbinder hal geopend, vernoemd naar een worstelaarstalent en communist uit Friedrichshain. De locatie werd voor SED-bijkomsten, sportwedstrijden en concerten gebruikt. In het jaar 2000 werd hier speciaal voor de olympische spelen het Velodrom gebouwd, ofwel een overdekte wielerbaan en een olympisch zwembad. De olympische droom kwam helaas niet uit maar evenementen zoals het Berliner Sechstagerennen en Europese zwemkampioenschappen worden hier jaarlijks gehouden. Ook internationaal bekende kunstenaars zoals Bruce Springsteen of Beastie Boys hadden al eens de eer om in dit UFO-achtige complex op te treden. Vooral van buitenaf doet deze plek ietwat buitenaards aan, begroeid met gras en bomen waan je je bovenop het Velodrom in een nieuwe tijd. 

 

Zoals kunstenaar Ikarus Friedrichshain wellicht aan de hand van haar facettenrijke bewoners definieert, zijn het voor mij de verschillende ruimtes die de buurt een geheel eigen flair geven: groen en urbaan, creatief en sjiek, rebels en knus. In Friedrichshain vindt iedereen wel een lievelingsplekje.

 

Jard