Fietsroute: langs de Panke

pankemonding

 

Van Oost naar West

Vandaag is het riviertje de Panke onze gids. De oude monding van dit vrij onbekende stroompje aan de Schiffbauerdamm is het beginpunt van onze route. Kijkend in westelijke richting hebben wij zicht op de koepel van het Rijksdaggebouw. We fietsen eerst langs de Spree tot aan de moderne betonblokken van de Bundestag die de Duitse hereniging symboliseren: door twee bruggen over het water worden Oost en West met elkaar verbonden.

We volgen het fietspad langs het water en vinden tegenover het Hauptbahnhof een gedenksteen voor een van de eerste slachtoffers van de Berlijnse Muur. Op deze plek probeerde de kleermaker Günter Litfin op 24 augustus 1961, elf dagen na de sluiting van de grens, zwemmend het Westen te bereiken. Nog voor hij de overkant kon bereiken werd hij door Oost-Duitse grenswachters doodgeschoten.
 

wachttoren litfin

 

Op de hoek van de Kieler Straße staat nog een originele wachtoren waar de broer van Günter, Jürgen Litfin, de herinnering aan dit duistere hoofdstuk van de DDR-geschiedenis levend heeft gehouden. Tot voor kort was Jürgen nog vaak bij de toren te vinden om het verhaal van zijn broer te vertellen. Op de toren staat zijn motto: Wenn wir die Geschichte vergessen, holt sie uns ein.

Even verderop komen wij het buitenproportionele hoofdkwartier van de Bundesnachrichtendienst tegen, oftewel het Duitse equivalent van de AIVD. Zijn die futuristische palmbomen in de tuin nou werkelijk kunst of toch afluisterpalen?

We slaan linksaf de Chausseestraße in en passeren een voormalige grensovergang waarvan geen sporen meer te vinden zijn. Of toch wel? Als we naar beneden kijken zien we op de straat zogenaamde „Mauerhasen“, afbeeldingen die herinneren aan de vele konijntjes die in het grensgebied leefden. Wrang genoeg genoten zij achter de muur van een vrij en onbezorgd leven zonder natuurlijke vijanden.

gerichtshöfe

 

Van kuuroord tot Stinkepanke

Wij laten de Mauerhasen achter ons en steken de Liesenstraße over, het kleine plantsoen in waar we de Panke weer tegenkomen.

Een deel van de verlaten fabriekspanden langs het voormalige industrieriviertje is onderhand nieuw leven ingeblazen door kunstenaars, nachtbrakers en sociale initiatieven.

In de Gerichtshöfe langs de Panke bevindt zich een van de grootste kunstenaarscommunities van Duitsland. Hier even af te stappen om door de binnenplaatsen te wandelen maakt nieuwsgierig en ook een beetje jaloers. Wie wil er niet zo'n loft om in te werken of te wonen?

Pförtner Restaurant

 

We blijven in de sfeer van recycling wanneer we Café Pförtner (Uferstraße 8-11) binnenstappen. Een schoolbus slijt zijn oude dagen als culinaire hotspot. Tussen de middag tref je hier de artistieke types die in de buurt zijn neergestreken en onderhand echt gehecht zijn aan 'hun' Wedding: rauw en rijk aan contrasten, mooi en lelijk tegelijk.

Een pareltje is bijvoorbeeld de Bibliothek am Luisenbad, waar je even je rust kunt pakken vlak om de hoek van de turbulente Badstraße. De straat en de bibliotheek zijn overigens vernoemd naar het zwembad dat in de 19e eeuw aan de bibliotheek grensde, een kuuroord voor de Berlijnse arbeiders tot het door de industrialisatie opgeslokt werd. Het afval van de fabrieken werd direct in de Panke geloosd, zodat de Berlijners er Stinkepanke van maakten.

Bornholmer9november

 

Sofort, unverzüglich”

Aan de Osloer Straße laten we de Panke voorlopig even links liggen. Een kleine omweg brengt ons naar de plek waar de val van de Berlijnse Muur werd ingeluid: de Bornholmer Straße. Een stukje wereldgeschiedenis.

Op 9 november 1989 verkondigt DDR-minister Günter Schabowski tot ieders verbazing dat de Oost-Duitsers per direct (Sofort, unverzüglich”) vrij zijn om naar het Westen te reizen. Al gauw verzamelt zich een mensenmenigte bij de grensovergang Bornholmer Straße. De grenswachters hopen tevergeefs op een bevel, want, hoe te reageren? Kort voor middernacht zien ze geen andere uitweg meer dan de poorten naar het Westen te openen. De Berlijners die door reporters een microfoon onder hun neus geduwd krijgen stamelen van vreugde: Ist ja der Wahnsinn!

bienenpankow

 

Pankow

Na het bezoek aan deze historische plek pakken we het fietspad langs de grens-volkstuintjes en rijden door de vroegere Todesstreifen, het grensgebied aan de Muur, naar Pankow. Hier kronkelt het riviertje langs jonge urban gardening projecten met imkerij, de kinderboerderij Pinke-Panke en door het elegante Bürgerpark.

Pankow kreeg in het Westen naamsbekendheid toen de DDR-bonzen de buurt tot hun thuis maakten. Ulbricht, Honecker & co woonden er in weelde. Het 'stadje' aan de Majakowskiring was niet toegankelijk voor 'gewone' burgers. Hoe luidde dat citaat van Orwell ook al weer?

All animals are equal, but some animals are more equal than others“.

 

 

 

 

Schloss Schönhausen

 

We volgen de Panke stroomopwaarts tot aan paleis Schönhausen en haar idyllische Schlosspark, onze eindbestemming.

Het Pruisische zomerpaleisje diende na de Tweede Wereldoorlog als ambtswoning van het eerste DDR-staatshoofd Wilhelm Pieck. Later logeerden onder anderen Fidel Castro, Michael Gorbatsjov en Koningin Beatrix er. Schönhausen kreeg bekendheid door de Pruisische koningin Elisabeth Christine die hier tussen 1740 en 1797 de zomers doorbracht. Goeddeels gescheiden van haar echtgenoot Frederik de Grote die in het zestig kilometer verderop gelegen Potsdam resideerde of op oorlogspad was. Als je goed luistert hoor je zijn woorden nog nagalmen: Madame,u bent dikker geworden. Niet de meest hartelijke begroeting na een afwezigheid van zeven jaar.

Het is toch wel bijzonder wat de Panke allemaal te vertellen heeft. Een klein riviertje met grote verhalen.

Nieuwsgierig geworden? Stap zelf op de fiets of laat je door ons rondleiden. Hier neem je contact op.

Niels & Jard